Dinsdag, 3 januari 2023
Oude boom, nieuw leven
Toen Sarah Sallon, directeur van het Louis L. Borick Natural Medicine Center in Jeruzalem zo’n vijftien jaar geleden archeologen vroeg om enkele dadelpalmzaden, dachten ze dat ze gek was geworden. De zaden waren gevonden tijdens opgravingen die plaatsvonden onder leiding van de Israelische archeoloog Yigael Yadin, tussen 1963 en 1965, onder andere bij het paleis van Herodes op Massada. Na studies bleek het om zaden van dadelpalmen te gaan. Sarah wilde onderzoeken of het zou lukken ze te laten ontkiemen.
‘Dat was een zorgvuldig proces. We weekten de zaadjes in heet water om de buitenkant zacht te maken en behandelden ze vervolgens met onder andere enzymenrijke mest. We plantten de zaden in potten en besproeiden ze handmatig. Slechts één zaadje kwam uit. Maar dat was voor ons al een wonder.’

Dadelpalmen van 2000 jaar oude zaden
In 2008 schreven Sarah en haar team in het pretentieuze wetenschappelijk Amerikaanse tijdschrift Science over hun succesvolle experiment. Inmiddels was het 2000 jaar jonge zaadje uitgegroeid tot een heus palmboompje, de phoenix dactylifera. Voor zover bekend, lieten ze weten, is dit het oudste palmdadelzaadje dat ooit tot ontkiemen is gebracht. Het boompje gaven zij de naam Methusalem, naar zijn Bijbelse naamgenoot die 969 jaar oud zou zijn geworden.
Begin 2019 maakten Sarah en haar team wederom wereldnieuws. Ze hadden nog eens tweeëndertig dadelpalmzaden geplant, afkomstig van verschillende archeologische vindplaatsen in de woestijn van Judea. Zes daarvan ontkiemden en kregen de namen Adam, Jonah, Uriel, Boaz, Judith en Hannah. ‘Uren en uren bracht ik door om de zaden te selecteren’, vertelt Sarah. ‘Sommige zaden hadden gaten waar insecten doorheen hadden geboord of ze waren uit elkaar gevallen, maar een aantal bleek nog ongeschonden.’
Dadelpalmbomen verdwenen over de jaren heen
Veel van de dadelpalmbomen in Israël verdwenen de afgelopen eeuwen doordat er niet goed voor ze gezorgd werd. Velen werden omgehakt tijdens de talloze invasies.
Het is nog onbekend waarom deze zaden duizenden en duizenden jaren hebben overleefd. Sarah denkt dat de weersomstandigheden mogelijk een rol hebben gespeeld: weinig neerslag en een zeer lage luchtvochtigheid in het gebied rond de Dode Zee. Maar helemaal zeker weet ze dat niet. ‘Dat het ons gelukt is ze weer tot leven te brengen, laat de enorme kracht van de natuur zien.’
Het experiment
De achtergrond van dit experiment is om de oorspronkelijke eigenschappen van de oude dadelpalmbomen te onderzoeken en ze zo te herintroduceren op de Israëlische markt. ‘De dadelpalmen die nu in Israël groeien, zijn in 1950 geïmporteerd uit landen als Irak en Marokko en lijken niet op de dadelpalmen uit de oudheid’, aldus Sarah.


Dadels zoals uit de oudheid
Elaine Solowey van het Arava Institute for Environmental Studies, in kiboets Ketura in de Arava woestijn, is expert op het gebied van onder andere dadelpalmbomen. Zij heeft de verantwoordelijkheid voor de zorg van Methusalem en vertelde het JNF in 2019. ‘Hij is inmiddels een flinke jongen en toe aan een vrouw. We hebben Hannah, een zaadje van het tweede experiment, voor hem uitgezocht. Het duurt nog even, want Hannah is nu nog te jong. Maar binnen twee jaar hopen we het stuifmeel van Methusalem op Hannah aan te brengen. Hopelijk leidt dat tot de productie van de dadels zoals die uit de oudheid bekend zijn. Het hele project vraagt veel geduld, want bomen groeien nou eenmaal niet zo snel. Maar het is zó spannend. ‘Het stel’ staat net buiten mijn kantoor en ik houd ze nauwkeurig in de gaten. Wat zo fascinerend is aan dadelpalmen is dat ze al zo lang bestaan. Zo wordt gezegd dat de Romeinen al over de dadels zeiden dat ze zo groot waren, zoet van smaak met medicinale eigenschappen. Die mannen zeiden nooit zulke aardige dingen, dus dan moet het wel iets heel goeds zijn geweest.’
Experiment geslaagd
We zijn nu drie jaar later en het experiment is gelukt. ‘Het stel heeft ‘kinderen’ gekregen in de vorm van dadels. ‘Niet zo zoet als de Medjool-dadel, niet plakkerig en met een aangename honingsmaak’, omschrijft Sarah de smaak van een dadel die is ontsproten uit een 2000 jaar oud zaadje.
‘In deze tijd van opwarming van de aarde en het verlies van soorten is het belangrijk om te proberen oude variëteiten weer tot leven te wekken’, aldus Sarah.