Donderdag, 15 mei 2025
Joanne's blog
Lieve allemaal,
Zomaar wat mijmeringen over voedsel. Niet zozeer als eten, maar als herinnering, als ankerpunt van hoop en menselijkheid. Een vriend wees me onlangs op een bijzonder boek. In Memory’s Kitchen heet het. Het is een verzameling recepten, opgetekend in het getto van Theresienstadt, waar ongeveer 30.000 Joden omkwamen. Tienduizenden anderen werden vandaaruit gedeporteerd naar Auschwitz en andere vernietigingskampen. Voor de uitgehongerde, vaak oudere vrouwen in Theresienstadt werd eten een obsessie. Niet omdat het er was, maar juist omdat het er niet was. Eten werd herinnering. Erover praten werkte als troost.
Ze spraken onafgebroken over recepten, alsof ze zo iets van hun vroegere leven konden terugroepen. Ze noemden het “koken met de mond”. Overlevende Susan E. Cernyak-Spatz vertelde: “Iedereen deed het. En mensen konden echt van streek raken als je een gerecht verkeerd beschreef.”
Mina Pachter was een van die vrouwen. In gevangenschap begon zij de besproken recepten op te schrijven. Fragmenten van thuis, smaken van een ander leven. Vlak voor haar dood wist ze haar handgeschreven bundel uit het getto te laten smokkelen. Haar dochter Anny publiceerde die later. Het is een boek over eten en overleven. Over hoop. Over een identiteit die zich vastklampt aan het alledaagse, midden in het onvoorstelbare.
Het deed me denken aan verhalen van enkele vrouwelijke gegijzelden die de afgelopen maanden werden vrijgelaten uit de hel van Gaza. Ook zij vertelden over de schaarsheid van voedsel. Soms deelden ze met zijn vieren een kommetje rijst, letterlijk, korreltje voor korreltje. En toch: ze vierden de feestdagen. Niet met overvloed, maar met betekenis. Ze maakten er toch iets van. Steeds weer. Omdat je, zelfs zonder eten, nog kunt kiezen voor verbondenheid. Voor rituelen. Voor menselijkheid.
En dan loop ik door de supermarkt waar ik altijd mijn boodschappen doe. De overvloed is overweldigend. Zoals de vier soorten tomaatjes. Uit onze prachtige Arava, dat wel, en dat doet me goed. Maar wat zijn we verwend.
Blijf verhalen. Blijf vertellen. Blijf herinneren. Het helpt ons om stil te blijven staan. En dankbaar te zijn. Voor het voedsel op ons bord, en voor de vrijheid waarin we het mogen eten.
Een shabbat met veel shalom en dat de gegijzelden snel naar huis mogen terugkeren, liefs, Joanne
